صفر تا صد اجرای پروژه‌های پسیو شبکه و اکتیو شبکه

مقدمه

اجرای پروژه‌های شبکه‌های کامپیوتری به دو بخش اصلی پسیو شبکه و اکتیو شبکه تقسیم می‌شود. این دو حوزه مکمل یکدیگر هستند و موفقیت یک شبکه به کیفیت اجرای هر دو بخش بستگی دارد. در این مقاله، به‌صورت جامع و گام‌به‌گام، مراحل طراحی، اجرا و راه‌اندازی پروژه‌های پسیو و اکتیو شبکه را بررسی می‌کنیم. همچنین، تفاوت‌های کلیدی بین این دو بخش و نقش هر یک در عملکرد کلی شبکه را تحلیل خواهیم کرد.

فصل اول: آشنایی با پسیو شبکه

1.1 تعریف پسیو شبکه

پسیو شبکه به بخشی از زیرساخت شبکه اشاره دارد که بدون نیاز به جریان الکتریکی یا پردازش فعال، ارتباطات را ممکن می‌سازد. این بخش شامل کابل‌کشی، داکت‌ها، رک‌ها، پچ پنل‌ها و سایر تجهیزات غیرفعال می‌شود.

1.2 اجزای اصلی پسیو شبکه

• کابل‌های شبکه (مسی و نوری):

  • کابل‌های Cat6, Cat6a, Cat7 برای انتقال داده‌های با سرعت بالا

  • فیبر نوری برای مسافت‌های طولانی و پهنای باند بسیار بالا

• داکت و ترانکینگ: مسیرهایی برای عبور کابل‌ها به‌صورت منظم و ایمن

• پچ پنل و کیستون: اتصالات استاندارد برای انتهای کابل‌ها

• رک شبکه: محفظه‌ای برای نگهداری تجهیزات اکتیو و پسیو

• سخت‌افزارهای نصب: نگهدارنده‌ها، پیچ‌ها و اتصالات مکانیکی

1.3 مراحل اجرای پسیو شبکه

1. مطالعات اولیه و نیازسنجی

• بررسی دقیق نیازهای سازمان (تعداد کاربران، پهنای باند مورد نیاز، نوع کاربری)

• بازدید از محل اجرای پروژه و شناسایی محدودیت‌های فیزیکی

• تعیین استانداردهای مورد استفاده (TIA/EIA-568 برای کابل‌کشی ساختاریافته)

2. طراحی نقشه فنی

• تهیه نقشه‌های دقیق با ذکر:

  • مسیرهای کابل‌کشی

  • محل نصب پریزهای شبکه

  • موقعیت رک‌ها و اتاق سرور

  • نقاط اتصال به شبکه‌های خارجی

• محاسبات فنی:

  • طول کابل‌های مورد نیاز با احتساب 10% اضافه

  • تعداد پچ پنل‌ها و کیستون‌ها

  • ظرفیت رک مورد نیاز

3. آماده‌سازی زیرساخت فیزیکی

• نصب سیستم‌های نگهدارنده:

  • داکت‌های فلزی یا PVC

  • ترانکینگ‌های عمودی و افقی

  • نردبان کابل (Cable Ladder) برای مسیرهای طولانی

• ایجاد مسیرهای عبور کابل:

  • سوراخکاری دیوارها با رعایت اصول ایمنی

  • نصب باکس‌های عبور کابل بین طبقات

4. اجرای کابل‌کشی

• مراحل نصب کابل‌ها:

  1. کشیدن کابل‌ها با رعایت حداقل شعاع خمش (4 برابر قطر کابل برای Cat6)

  2. بستن کابل‌ها با بست‌های مخصوص هر 1.5 متر

  3. رعایت فاصله از کابل‌های برق (حداقل 30cm برای موازی و 15cm برای متقاطع)

• برچسب‌زنی:

  • شماره‌گذاری دو سر هر کابل

  • ثبت اطلاعات در مستندات

5. نصب تجهیزات پایانی

• نصب پریزهای شبکه:

  • استفاده از کیستون‌های Cat6 یا بالاتر

  • نصب پلیت‌های چندگانه در محل‌های پرترافیک

• سیم‌کشی پچ پنل:

  • رعایت استاندارد T568B برای یکپارچگی

  • استفاده از ابزار Punch Down با فشار مناسب

6. نصب و سازماندهی رک

• چیدمان تجهیزات در رک:

  • قرار دادن پچ پنل‌ها در واحدهای بالا

  • اختصاص یونیت‌های میانی به سوئیچ‌ها

  • قرار دادن UPS در پایین رک

• مدیریت کابل‌ها:

  • استفاده از ریل‌های عمودی برای کابل‌های عمودی

  • به کارگیری بست‌های چسبی و نگهدارنده‌های افقی

7. تست‌های نهایی

• تست‌های فنی:

  • تست Continuity با مولتی‌متر

  • تست کامل با دستگاه‌های حرفه‌ای مانند Fluke DSX:

    • اندازه‌گیری NEXT (Near-End Crosstalk)

    • بررسی Insertion Loss

    • تست Return Loss

• تست‌های عملی:

  • اتصال دستگاه‌های تست و بررسی سرعت

  • بررسی پایداری اتصال در طول‌مدت

فصل دوم: آشنایی با اکتیو شبکه

2.1 تعریف اکتیو شبکه

اکتیو شبکه شامل تجهیزاتی است که برای انتقال و پردازش داده‌ها به جریان الکتریکی نیاز دارند. این بخش، هوشمندی شبکه را تأمین می‌کند و شامل روترها، سوئیچ‌ها، فایروال‌ها و سرورها می‌شود.

2.2 اجزای اصلی اکتیو شبکه

• سوئیچ‌های شبکه: برای اتصال دستگاه‌ها در یک شبکه محلی (LAN)

• روترها: مسیریابی ترافیک بین شبکه‌های مختلف

• فایروال‌ها: امنیت شبکه با فیلتر کردن ترافیک مخرب

• سرورها: میزبانی سرویس‌هایی مانند ایمیل، وب و پایگاه داده

• سیستم‌های ذخیره‌سازی شبکه (NAS/SAN): مدیریت داده‌های متمرکز

2.3 مراحل اجرای اکتیو شبکه

1. برنامه‌ریزی و طراحی شبکه

• تعیین نیازهای سازمان:

  • تعداد کاربران، نوع سرویس‌ها (اینترنت، VoIP، سرور داخلی) و پهنای باند مورد نیاز

  • بررسی نیاز به شبکه‌های مجازی (VLAN) برای بخش‌های مختلف مانند مالی، اداری و IT

• طراحی نقشه منطقی شبکه:

  • تعیین محل نصب روتر، سوئیچ‌ها و فایروال

  • برنامه‌ریزی آدرس‌دهی IP (مثلاً رنج 192.168.1.0 برای بخش اداری)

  • تعیین مسیرهای ارتباطی بین تجهیزات

2. نصب فیزیکی تجهیزات اکتیو شبکه

• رک‌بندی و چیدمان:

  • قرار دادن سوئیچ‌ها، روتر و فایروال در رک به ترتیب اهمیت (سوئیچ core در بالا، UPS در پایین)

  • رعایت فاصله بین دستگاه‌ها برای جلوگیری از overheating

• اتصال کابل‌ها:

  • اتصال سوئیچ به پچ پنل با کابل‌های استاندارد

  • وصل کردن روتر به مودم ISP (سرویس‌دهنده اینترنت)

  • اتصال فایروال بین روتر و سوئیچ اصلی برای فیلتر ترافیک

3. پیکربندی اولیه تجهیزات

• تنظیمات سوئیچ:

  • تعیین نام سوئیچ (مثلاً SW-Floor1)

  • ساخت VLAN‌های مختلف برای تفکیک ترافیک

  • تنظیم پورت‌ها برای اتصال به کامپیوترها یا سایر سوئیچ‌ها

• تنظیمات روتر:

  • تعریف آدرس IP برای رابط‌های داخلی و خارجی

  • تنظیم مسیریابی (Routing) بین شبکه‌های مختلف

  • فعال‌کردن NAT برای دسترسی کاربران به اینترنت

• تنظیمات فایروال:

  • ایجاد قوانین (Rules) برای مسدودکردن ترافیک غیرمجاز

  • تنظیم دسترسی‌های امنیتی (مثلاً محدودیت دسترسی به سرور مالی)

4. راه‌اندازی سرویس‌های شبکه

• فعال‌سازی DHCP:

  • اختصاص خودکار IP به کاربران برای جلوگیری از تنظیم دستی

  • تعیین محدوده IPهای قابل تخصیص (مثلاً 192.168.1.100 تا 192.168.1.200)

• تنظیم DNS:

  • استفاده از DNS داخلی (مثل Active Directory) یا سرویس‌دهنده‌های عمومی (مانند Google DNS: 8.8.8.8)

• پیاده‌سازی اینترانت/اکسترانت:

  • راه‌اندازی سرور داخلی برای فایل‌ها و نرم‌افزارهای سازمانی

  • تنظیم VPN برای دسترسی امن از راه دور

5. امن‌سازی شبکه

• به‌روزرسانی تجهیزات:

  • نصب آخرین firmware روی روتر، سوئیچ و فایروال

  • غیرفعال‌کردن پورت‌های غیرضروری روی سوئیچ

• مدیریت دسترسی:

  • ایجاد کاربران و رمزهای عبور قوی برای تجهیزات

  • محدودکردن دسترسی مدیریتی به IPهای خاص

• پشتیبان‌گیری (Backup):

  • ذخیره تنظیمات روتر و سوئیچ در فایل‌های پیکربندی

  • استفاده از سیستم‌های RAID برای محافظت از داده‌های سرور

6. تست و بهینه‌سازی

• تست اتصال:

  • بررسی ping بین دستگاه‌ها برای اطمینان از ارتباط صحیح

  • تست سرعت با ابزارهایی مانند iPerf

• مانیتورینگ شبکه:

  • نصب نرم‌افزارهای مانیتورینگ (مانند PRTG) برای مشاهده ترافیک

  • تنظیم هشدار برای مصرف غیرعادی پهنای باند

• بهینه‌سازی:

  • تنظیم QoS برای اولویت‌دهی به ترافیک مهم (مثل تماس‌های تصویری)

  • بررسی و رفع گلوگاه‌های شبکه (Bottlenecks)

7. مستندسازی و تحویل پروژه

• تهیه نقشه شبکه:

  • رسم دیاگرام توپولوژی با نرم‌افزارهایی مانند Microsoft Visio

  • ثبت آدرس‌های IP و VLAN‌ها در جدول‌های سازمان‌یافته

• آموزش به کارکنان:

  • آموزش مدیر شبکه برای مدیریت روزمره

  • ارائه راهنمای عیب‌یابی اولیه به پرسنل فنی

فصل سوم: تفاوت‌های کلیدی پسیو شبکه و اکتیو شبکه

فصل چهارم: نکات کلیدی در اجرای موفق پروژه‌های شبکه

4.1 برنامه‌ریزی دقیق قبل از اجرا

• نیازسنجی دقیق از نظر پهنای باند و تعداد کاربران

• انتخاب استانداردهای مناسب (مثلاً TIA/EIA برای کابل‌کشی)

4.2 اهمیت تست‌های پیش از راه‌اندازی

• تست کابل‌ها با دستگاه‌های Fluke برای اطمینان از عدم نویز

• بررسی پیکربندی سوئیچ و روتر قبل از اتصال به شبکه اصلی

4.3 مستندسازی پروژه

• ثبت نقشه کابل‌کشی و تنظیمات تجهیزات اکتیو

• ایجاد نمودار توپولوژی شبکه برای عیب‌یابی آتی

نتیجه‌گیری

اجرای پروژه های پسیو شبکه و اکتیو شبکه نیازمند دانش فنی، دقت در اجرا و برنامه‌ریزی دقیق است. بخش پسیو، زیرساخت فیزیکی را فراهم می‌کند، درحالی‌که اکتیو شبکه، هوشمندی و امنیت را تأمین می‌نماید. با رعایت استانداردها و استفاده از تجهیزات باکیفیت، می‌توان شبکه‌ای پایدار و کارآمد راه‌اندازی کرد.